Benigna hiperplazija prostate (BHP) jedan je od vodećih, ali ne i jedini uzrok tegoba vezanih za donji urinarani trakt (Lowwer Urinary Tract Symptoms –LUTS), koje se javljaju starenjem muškarca.
Sam naziv je malo problematičan, jer hiperplazija je više histololški pojam, ali u osnovi označava uvećanje prostate, a pojam benigna znači da ne sumnjamo ili nismo dokazali postojanje karcinoma prostate, koji je danas najčešća maligna bolest muškarca.
Uprkos ispitavanju koje se sprovodi unazad 5 decenija, direktni uzrok rasta prostate prilikom starenja muškarca nije sa sigurnošću utvrđen. Androgeni, muški polni hormoni, sigurno utiču na rast prostate, ali nisu sigurni izazivač BHP. Ranije se smatralo da simtomi BHP (prostatizam) nastaju samo zbog povećanja otpora u uretri tj. prostati, prilikom prolaska urina. Međutim, to je suviše pojednostavljeno. Danas je jasno da velik deo LUTS je povezan sa disfunkcijom detruzora mokraćne bešike koji je povezan sa starenjem, zatim stanjima kao što su velik unos tečnosti – polyuria, poremećajima sna, kao i drugim bolestima koje nisu direktno povezane sa prostatom i mokraćnom bešikom (MB). LUTS može prouzrokovati stenoza uretre i poremećaj kontraktinlnosti MB.
Učestalo mokrenje
Zbog toga se pored BHP navode i drugi pojmovi: BOO – bladder outlet obstruction, BPO – benign prostatic obstruction, BPE – benign prostatic enlargement. Zbog toga adekvatno praženjenje MB je povezano sa obstrukcijom prolaska urina ili nedovoljnom aktivnošću mišića MB – detruzora, ili kombinacijom oba poremećaja. Kvalitet života biva narušen čestim mokrenjem, a ponekad i kapanjem urina nakon mokrenja. Mokraćna bešika koja prestavalja rezervoar, može zbog toga ispoljavati simptome kao što su hitnost da se mokri, učestalo mokrenje, noćno mokrenje i umokravanje prilikom hitnog nagona za mokrenjem. Navedeni simptomi su uglavnom povezani sa pojmom – overactive bladder (OAB). Dalje LUTS može biti povezan sa infekcijama urinarnog trakta, kamenjem u MB, karcinomom MB i CIS (carcinoma in situ) MB.
Uvećanje prostate može postojati i bez pojave LUTS-a, kao i obrnuto, prostata može biti urednih dimenzija, a tegobe- LUTS, mogu postojati. Otkrivanje svih komplesnih patoloških procesa na ćeliijskom nivou će omogućiti stvaranje adekvatnih strategija za lečenje navedenih stanja.
Pregled i lečenje u našoj poliklinici Atina Novi Sad obavlja iskusan tim lekara, a termine možete zakazati na kontakt telefon poliklinike:
+381 60 38 23 150
+381 21 38 23 150
Faktori rasta prostate
Histološki, BHP se karakteriše uvećanjem epitelnih i stromalnih ćelija u periuretralnom delu prostate i zbog toga se ovaj pojam zove hiperplazija, a ne hipertrofija. Navedeno uvećanje može nastati zbog povećanja produkcije – proliferacije epitelnih i stromalnih ćelija, ili do oštećenja mehanizma koji indukuje programiranu smrt ćelija, što dovodi do povećanja broja – akumulacije ćelija. Androgeni, estrogeni, faktori rasta, neurotransmiteri i epitelno-stromalne interakcije, pojedinačno ili u kombinaciji, mogu dovesti do hiperplastičnog procesa.
Zna se da androgeni stimulišu proliferaciju ćelija i diferecijaciju prostatičnih ćelija, ali isto i rade inhibiciju progmairane smrti ćelija. Testikularni androgeni su potrebni za razvoj prostate, pubertet i starenje. Pacijenti koji su kastrirani pre puberteta ili na neki drugi način nemaju aktivnost androgena, ne razvijaju BHP (benigna hiperplazija prostate).
Dugo je ispitivana povezanost faktora rasta i androgena, uticaj zapaljenja prostate kao i drugih činilaca koji mogu dovesti do proliferacije tkiva prostate.
Nasledni karakter kod bolesti prostate
Bitna je činjenica da ljudska prostata ima dobro razvijenu kapsulu koja ograničava prostor za uvećanje prostatičnog tkiva i odovodi do simptoma LUTS, a pokazano je i da veličina prostate često nije direktno povezana sa stepenom obstrukcije.
BHP (benigna hiperplazija prostate) može imati i nasledni karakter, smatra se da oko 50% muškaraca koji su lečeni hiruškim putem pre svoje 60 godine u stvari imaju naslednu bolest. Mnoge studije su pokazale da velika većina muškaraca oko 72,3% imaju barem jednu epizodu i povremne epizode LUTS-a u životu, a broj ovih epizoda se povećava sa godinama. Vremenom oko 29,1% muškaraca se obraća lekaru tažeći pomoć. Postojanje drugih bolesti kao što su astma, artritis depresija, dijabetes, oboljenja srca, iritabilni kolon, poremećaji sna, neurološka oboljenja, rekuretne urinarne infekcije često prati BHP. postoji limitirani uticaj faktora ako što su religija, socio-ekonomski status, seksulana aktivnost, unos alkohola, postojanje hipertenzije i uticaj dijete.
Komplikacije BHP kao što su: smrt, infekcija urinarnog trakta, dekompenzacija moraćne bešike, kamenje u MB, krv u urinu, inkontinencija, propadanje organa gornjeg urotrakta sa pojavom bubrežne isuficijencije su danas generalno retke kod paceijnta koji odlaze na redovne i periodične preglede urologa.
Faktori rizika – Benigna hiperplazija prostate
Najgori mogući događaj kod pacijenta sa BHP je akutna retnecija urina i sledstvena potreba za hiruškim lečenjem pacijenta. Faktori ritika za retenciju urina su starija životna dob, uvećana prostata, povećani PSA.
Dijagnostika BHP podrazumeva jedan detaljan razgovor sa pacijentom u cilju otkrivanja problema sa mokrenjem, kao i otkrivanju drugih bolesti koje mogu komplikovati lečenje. Potom treba uraditi digitorektalni pregled prostate (kojim se stiče grubi utisak o veličini prostate, eventualnoj prisutnosti čvorića koji mogu ukazivati na postojanje tumorskog procesa, konzistenciji i ograničenosti od okoline), analizu urina, određivanje PSA i ultrazvuk urotrakta.
Ultrazvuk urotrakta
Ultrazvuk je neinvazivna i danas veoma pristupačna metoda kojm se odredjuje rezidualni urin i sem prostate mogu pregledati i ostali organi urotrakta. Može se raditi i analiza uree i kreatinina. Takođe se savetuje se korišćenje upitnika za pacijenta, IPSS, kada pacijent odgovara na pitanja o svojim tegobama i kada se stiče utisak o stepenu navedenih tegoba sa mokrenjem. Uretrocistoskopiju (pregled kojim se instrumentom pod kontrolom oka ili kamere pregeda cela mokraćna cev kroz penis i prostatu i potom i lumen MB), ne treba izvoditi rutinski već samo kod pojedinih pacijenata. Pacijetni koji su kandidati za opertivno lečenje BHP, treba da imaju uradjen uroflow (elektronsko merenje i obrada protoka urina za vreme mokrenja) i odredjen rezidualni urin (urin koji zasotaje nakon mokrenja). Urodinamsko ispitivanje i ispitivanje gornjeg urotrakta je potrebno uraditi samo kod nekih pacijenta, a ne rutinski.
Ranije, pre više decenija, nije bilo puno rešenja u lečenju pacijenata sa BHP. Kada pacijent dodje u stanje da mora da nosi urinarni kateter zbog kompletne retnecije urina, jedino rešenje je bilo operativno lečenje. Danas, napretkom farmaceutske industrije postoji lekovi koji mogu ublažiti i vremenom otkloniti uzroke koji dovode do pojave tegoba sa mokrenjem.
Cilj upotrebe lekova za lečenje BHP (benigna hiperplazija prostate) je smanjenje postojećih tegoba sa mokrenjem (LUTS), poboljšavanje pražnjenja mokraćne bešike, sprečavanje progresije bolesti i propadanja oragana gorenjg urotrakta i poboljšavanje kvaliteta života. Lekovima se pokušava izbeći pojava hematurije, urinarnih infekcija, kompletnog zastoja mokrenja i plasiranja urinarnog katetera, te potreba za hirurškim lečenjem pacijenta.
Pregled i lečenje u našoj poliklinici Atina Novi Sad obavlja iskusan tim lekara, a termine možete zakazati na kontakt telefon poliklinike:
+381 60 38 23 150
+381 21 38 23 150
Hiperplazija prostate i lečenje:
Jedan značajan broj pacijenata sa BHP neće izabrati opciju lečenja lekovima ili hirurški tretman, jer njihove tegobe nisu velike, ili smatraju da je upotreba lekova za njih veća komplikacija nego što je neprijatnost koju izaziva tegoba sa mokrenjem.
Upotreba lekova
Danas se koriste alfa blokeri, 5-alfa reduktaza inhibitori, biljni preparati, antimuskarinski lekovi i PDE inhibitori, kao i brojenkombinacije navedenih lekova. Danas je medikamentozno lečenje dominatni način lečenja pacijenta sa BHP. Oko 2/3 pacijenata se danas odluči za lečenje lekovima, a ne za opertivno lečenje.
Prva grupa lekova su alfablokeri: terazosin, alfuzosin, doxazosin, tamsulosin i silodosin. Od nabrojanih, tamsulosin je alfbloker koji se ubedljivo najviše koristi u svetu. Alfablokeri su lekovi koji deluju na alfa receptore u glatkim mišićima prostate i time smanjuju otpor prilikom prolaska urina kroz prostatu. Brzo dovode do poboljšanja stanja. Utiču na ejakulaciju, koja je dugačija sa primenom ovih lekova. Mogu dovesti do blagog smanjenje krvnog pritiska koji može izazvati vrtoglavicu i ortostatsku hipertenziju kod pacijenta starijih od 80g. Savetuje se ukidanje ovih lekova ukoliko pacijent traba da se podvrgne hirurgiji oka.
5-alfa reduktaza inhibitori (5α RI)
Enzim 5-alfa reduktaza je odgovorna za pretvaranje testosterona u dehidrotestosteron (DHT), koji je aktivna forma. Cilj terapije je sprečavanje nastanka DHT, što dovodi do smanjenja volumena prostate. Danas se koriste finasterid i dutasterid, a maksimalno dejstvo lekova se postiže unutar 6 meseci od početka upotrebe. Navedeni lekovi sporo smanjuju veličinu prostate. Takođe utiču na vrednost PSA, koji se obično potepeno smanjuje. Zbog toga pacijenti koji imaju sumnju na karcinom prostate, treba evaluirati u tom pravcu pre započinjanja terapije.
Zanoteron, flutamid, cetrorelix i aromatase inhibitori su lekovi čije se dejstvo ispitivalo se ali se danas ne koriste u lečneju BHP.
Danas se veoma često koristi kombinovana terapija koja podrazumeva upotrebu alfablokera zajedno sa 5-alfa reduktaza inhibitorom. Ovakva primena lekova daje ujedno i brzo smanjenje tegoba sa otežanim mokrenjam i na duže staze smanjuje volumen prostate, te se danas smatra veoma dobrom za pacijente koje imaju izražene tegobe i velik volumen prostate.
Postoji mogućnost korišćenja alfablokera sa antimuskarinskim lekovima. Koristi se kod pacijenata koji imaju problem u širenju zidova („storage“) mokraćne bešike Ova kombinacija se mora izbeći kod pacijenata koji imaju veliki rezidualni urin.
Postoji mogućnost korišćenja alfablokera i fosfodiesteraza inhibitora (PDI) koja može biti zanimljiva kod pacijenta koji već imaju problem sa erektilnom disfunkcijom i LUTS-om.
Fitoterapija i benigna hiperplazija prostate
Fitoterapija se naglo proširila po svetu nakon 1990. Posle upotrebe alfablokera ona je druga najčešće propisivana terapija u Evropi. Pravi i siguran mehanizam dejstva svakog pojedinog agensa nije u potpunosti poznat, ali se smatra da imaju antiinflamatorno dejstvo, inhibiciju 5-alfa reduktaze, antiandrogeno dejstvo, estrogeno dejstvo, inhibiciju aromataze, alteraciju metabolizma holesterola, stvarnja aktivnih radikala, utiču na lipidnu peroxidazu, moduliraju prolaktin indukovan rast prostate i imaju placebo efekat. Najčešće korišćeni su Serenoa repens ekstrakt iz male Američke i male patuljaste palme, afrička šljiva, Južnoafrička Star grass, zatim preparati na bazi bundeve i drugi. Za fitoterapiju je važno reći da su za sada potrebne dugoročne i dobro dizajnirane studije koje bi apsolutno potvrdile i objasnile povoljno dejstovo navedenih biljaka. Fitoterapija je uglavnom rezervisana za pacijente koji imaju samo blage tegobe sa mokrenjem ili kao pomoćna terapija.
Hirurški tretman
Danas je operativno lečenje BHP u drugom planu jer je medikamentozno lečenje zauzelo primat. Hiruški tretman je danas rezervisan za pacijente koji imaju apsolutnu indikaciju za hirurgiju ili ne žele dugotrajnu upotrebu lekova. Apsolutna indikacija za hirurški tretman je plasiran urinarni kateter – kompletna retnecija urina, rekuretne infekcije, rekuretna hematurija i azotemija.
U zaključku možemo reći da je BHP danas najčešći uzrok simtoma donjeg urinarnog trakta muškarca, koje nastaje starenjem. BHP zahteva dijagnostiku koja će omogućiti da se uradi pravilna selekcija pacijenata za odgovarajući tretman. Medikamentozna terapija je danas prva linija u lečenju nekomplikovane BHP sa alfablokerom izolovano ili u kombinaciji sa 5-alfa redukataza inhibitorom (ukoliko imamo veliki volumen prostate). Navedena kombinovana terapija se pokazala najefektnijom u sprečavanju progresije bolesti i danas je standarna terapija za pacijente sa izraženim tegobama i velikim volumenom prostate. Antimuskarinski lekovi i fosfodiesteraza inhibitori su moguća korisna pomoćna terapija kod pacijenta koji imaju „storage-skladišni“ problem ili erektilnu disfunkciju.
Pregled i lečenje u našoj poliklinici Atina Novi Sad obavlja iskusan tim lekara, a termine možete zakazati na kontakt telefon poliklinike:
